อีกหนึ่งอวัยวะมหัศจรรย์ในร่างกายของผู้หญิงเราก็คือ “มดลูก” เพราะมดลูกสามารถขยายได้ใหญ่มากจนสามารถเป็นที่อยู่ให้เด็กน้อยได้เลยทีเดียว และเมื่อหลังคลอดมดลูกก็สามารถหดกลับได้จนเรียกได้ว่าเข้าสู่สภาวะปกติ ลักษณะนี้เองที่เรียกว่า “มดลูกเข้าอู่” แต่…กว่าจะกลับเข้าอู่ใช้เวลากี่วัน จะรู้ได้อย่างไรว่ามดลูกเข้าอู่แล้ว รวมถึงถ้ามดลูกมีอาการผิดปกติล่ะจะสังเกตได้จากอะไร
สารบัญ
ระยะหลังคลอด (Postpartum period) คือช่วงไหน
ระยะหลังคลอด คือ ระยะเวลานับตั้งแต่หลังคลอดทารกและรกเสร็จสิ้น ยาวไปถึงระยะ 6 สัปดาห์หลังคลอด ซึ่งใช้เกณฑ์เดียวกันทั้งการคลอดแบบธรรมชาติและการคลอดแบบผ่าคลอด ในระยะนี้ทั้งสรีระและฮอร์โมนของคุณแม่จะมีการเปลี่ยนแปลง เพื่อกลับเข้าสูสภาวะปกติ
ภาวะปกติของคุณแม่หลังคลอด
คุณแม่หลังคลอด โดยทั่วไปแล้วหากไม่พบสิ่งผิดปกติอะไรก็จะมีลักษณะ ดังนี้
- อัตราการเต้นของชีพจร การหายใจ อุณหภูมิในร่างกาย รวมถึงความดันโลหิตก็จะอยู่ในเกณฑ์ปกติ
- มดลูกหดตัวแข็ง ยอดมดลูกอยู่ต่ำกว่าสะดือ
- คลำไม่พบรอยหยุ่นเหนือหัวหน่าว
- น้ำคาวปลาหรือเลือดออกในปริมาณที่ปกติ
- แผลจากฝีเย็บไม่บวม ไม่มีลักษณะของอาการอักเสบที่แผล
- ไม่มีอาการปวดแผล หรือปวดถ่วงที่ทวารหนัก
- ไม่มีอาการปวดท้อง กดที่หน้าท้องไม่มีอาการเจ็บ
มดลูกหลังคลอด
เนื่องจากตลอดระยะเวลาที่อุ้มท้องกว่า 9 เดือน มดลูกต้องทำงานหนัก และทันทีเมื่อลูกน้อยได้ออกมาลืมตาดูโลกแล้ว มดลูกจะเริ่มกลับสู่ภาวะปกติทันทีหลังคลอด ดังนี้
- ระดับของยอดมดลูกจะลดลง โดยอยู่ระหว่างสะดือกับหัวหน่าว และมีน้ำหนักประมาณ 1,000 กรัม โดยประมาณ
- ถัดมาอีก 2 วันหลังคลอด มดลูกจะหดรัดตัว พร้อมกับลดขนาดลงวันละ 1 เซนติเมตร ไปจนครบ 6 สัปดาห์ มดลูกจะมีน้ำหนักเท่ากับระยะก่อนการตั้งครรภ์ คือ อยู่ที่ 50 กรัม โดยประมาณ แบบนี้ถือเป็นอันสิ้นสุดกระบวนการลดขนาดของมดลูกค่ะ
มดลูกเข้าอู่ช้า
หากคุณแม่คลำเจอก้อนเนื้อแข็งที่หน้าท้องหลังคลอดไปแล้ว 2 สัปดาห์ นั่นแปลว่ามดลูกเข้าอู่ช้าค่ะ สาเหตุเกิดจาก…
- ภาวะต่าง ๆ ที่ส่งผลให้มดลูกหดรัดตัวไม่ดี เช่น มีเศษรกหรือเยื้อหุ้มทารกค้างในมดลูกอยู่ มีก้อนเนื้องอกของมดลูก ผนังมดลูกมีการยืดขยายตัวมาก เช่น ครรภ์แฝด ครรภ์แฝดน้ำ ลูกน้อยในครรภ์มีหัวแต่ตัวที่โต และกระเพาะปัสสาวะเต็ม เป็นต้น
- การคลอดด้วยวิธีผ่าตัดคลอดเอารกออกทางหน้าท้อง
- ลูกน้อยไม่ได้กินนมแม่
- เกิดการติดเชื้อของมดลูก
- มดลูกคว่ำหน้ามาก หรือคว่ำหลังมาก
อาการสำคัญที่พบได้
คุณแม่สามารถสังเกตตัวเองได้ในเบื้องต้น ดังนี้
- น้ำคาวปลาออกนาน (มากกว่า 4 – 6 สัปดาห์) และมีปริมาณมากกว่าปกติ
- น้ำคาวปลามีสีแดง และมีกลิ่นเหม็น
- มดลูกอ่อนนุ่มและมีขนาดใหญ่มากกว่าปกติ ระดับยอดมดลูกไม่ลดลง อาจกดแล้วเจ็บ ซึ่งก็คือ อาการปวดมดลูก
- อุณหภูมิในร่างกายสูง และอาจเกิดการตกเลือดได้ในภายหลัง
รู้ได้อย่างไรว่ามดลูกเข้าอู่แล้ว
ปกติแล้วมดลูกจะเข้าอู่ก็จะใช้เวลาประมาณ 6 สัปดาห์หลังคลอด ซึ่งอาการที่พอจะสังเกตได้ คือ น้ำคาวปลาหมด แห้งสนิท ไม่มีตกขาวที่มีกลิ่นเหม็น ไม่มีอาการปวดท้อง รวมถึงเมื่อคลำที่หน้าท้องไม่พบก้อนเนื้อแข็ง ๆ
ทำอย่างไรให้มดลูกเข้าอู่เร็ว
วิธีที่ดีที่สุดที่จะกระตุ้นให้มดลูกเข้าอู่เร็วก็คือ การให้ลูกน้อยกินนมแม่ เพราะสิ่งนี้จะเป็นการช่วยกระตุ้นฮอร์โมน ทำให้มดลูกเกิดการหดรัดตัว นอกจากนี้ยังสามารถป้องกันการตกเลือดหลังคลอดได้อีกด้วย ซึ่งโดยทั่วไปแล้วก็จะใช้เวลา 4 – 6 สัปดาห์
ในระยะนี้คุณหมอจะนัดคุณแม่มาตรวจร่างกายหลังคลอด เพื่อเช็คเรื่องต่าง ๆ ได้แก่ น้ำคาวปลา การขับถ่าย แผลฝีเย็บ แผลผ่าตัดคลอด มะเร็งปากมดลูก รวมถึงการตรวจมดลูกหลังคลอด
การดูแลตัวเองของคุณแม่เป็นสิ่งสำคัญมาก ๆ เริ่มตั้งแต่การตั้งครรภ์ ก่อนคลอด หลังคลอด รวมไปถึงระยะให้นมบุตร หมั่นสังเกตตัวเองอย่างสม่ำเสมอ หากพบอะไรที่ผิดปกติไป และไม่แน่ใจว่าเกิดขึ้นจากอะไร ควรปรึกษาคุณหมอทันทีค่ะ