“โกนผมไฟ” สำหรับคุณพ่อคุณแม่ป้ายแดงอาจจะเคยได้ยินมาบ้าง แต่อาจจะยังไม่ทราบถึงรายละเอียด ที่มาที่ไป และวิธีการในการโกนผมไฟ แล้วจำเป็นต้องโกนไหม ไม่โกนได้หรือเปล่า วันนี้แม่โน้ตจะชวนมาทำความรู้จักเรื่องนี้กันให้มากขึ้นค่ะ
สารบัญ
โกนผมไฟ คือ อะไร?
“ผมไฟ” คือ ผมของทารกแรกเกิดตั้งมีมาตั้งแต่อยู่ในท้องคุณแม่ เหตุที่เรียกว่า “ผมไฟ” เพราะว่าในสมัยก่อนหลังจากคุณแม่คลอดลูกแล้ว คุณแม่จะต้องนอนในเรือนที่สร้างต่างหากจากตัวบ้าน นอนบนแคร่ข้างๆ เตาไฟ จึงเรียกว่า “การอยู่ไฟ” ไม่ให้ออกนอกเรือนเลยประมาณ 7 – 10 วัน เพื่อให้มดลูกเข้าอู่ และมีน้ำนมมากพอที่จะให้ลูกน้อย จึงจะออกจากเตาไฟได้ เรียกว่า “การหย่าไฟ”
ด้วยเหตุนี้ จึงเรียกผมของเด็กแรกเกิดว่า “ผมไฟ” ปกติในการโกนผมไฟมักจะนิยมไปหาพระที่วัด เพื่อหาหาฤกษ์งามยามดี ซึ่งเดือนที่นิยมโกนผมไฟกัน คือ เดือน 4, 5, 6 และ เดือน 12
หลักเกณฑ์และความเชื่อในการโกนผมไฟ
- หากมีญาติผู้ใหญ่ที่เป็นคนในตระกูลเดียวกันเสียชีวิตในปีที่เด็กเกิด ห้ามโกนผมไฟลูกเด็ดขาด ค่อยว่ากันใหม่ในปีถัดไป
- หากในตระกูลเดียวกันมีลูกชายหรือลูกสาวที่ยังไม่ได้โกนผมไฟ แล้วเกิดมีการท้องเพิ่มมาอีก จะทำการโกนผมไฟไม่ได้ ต้องรอจนกว่าจะคลอด และทั้งสองคนต้องเข้าพิธีโกนผมไฟพร้อมกัน
- ถ้าไม่มีอะไรขัดต่อหลักเกณฑ์ข้อ 1 และ ข้อ 2 แล้ว จะทำการโกนผมไฟเมื่อไหร่ก็ได้ หรือจะเป็นวันเซ่นไหว้บรรพบุรุษก็ได้ค่ะ ถือว่าดี
- หากคุณพ่อคุณแม่ยังไม่สามารถโกนผมไฟลูกได้ แนะนำให้ลูกไว้ผมยาวไปก่อน แล้วค่อยถักเปียหรือมัดผมไว้ แต่ห้ามไม่ให้โกนผมไฟทิ้งไปเฉยๆ หากยังไม่ถึงเวลา เพราะเชื่อกันว่าจะเป็นอัปมงคลต่อทั้งเด็กและครอบครัว
สิ่งที่ต้องเตรียมในการเข้าพิธีโกนผมไฟ
- หาฤกษ์โดยให้พระคำนวณให้
- นิมนต์พระจำนวน 5 รูป หรือ 8 รูป ตามศรัทธา
- เชิญญาติและผู้ใหญ่มาร่วมงาน
- จัดเตรียมเครื่องใช้ในพิธี คือ หม้อทะนน 2 ใบ, ขมิ้น, ป่อย, กระแจะ, น้ำอบ, มีดพร้า, ขวานถาก และเสียม ถ้าโกนผมเด็ก 2 คนก็ให้เพิ่มจำนวน และเตรียมสำหรับแมวอีก 1 ที่
- จัดหาเครื่องสังเวยสู่ขวัญเด็ก อย่างละ 3 ที่ ถ้าเด็กเข้าพิธี 2 คน เพิ่มอีก 1 เท่า มีดังนี้
- กล้วยสุก 3 หวี แบ่งใส่จาน 3 ใบ
- มะพร้าวอ่อน 3 ผล แบ่งใส่จาน 3 ใบ
- หมากพลู 3 จาน จานละ 3 พลูซ้อนกัน หมากวางตรงกลาง
- ขนม ข้าวสุก ข้าวเหนียว 3 จาน วางข้าวสุกก่อน ข้าวเหนียวข้างบน และขนมไว้บนสุด (ขนมจำพวกรูปกุ้ง ปู ปลา) และปักเทียนจานละ 1 เล่ม
- สำรับกับข้าว จานละ 3 สำรับ สำรับละ 7 ถ้วย โดยแกงที่ต้องมี คือ แกงฟักเขียว แกงฟักทอง แกงขี้เหล็ก แกงลูกชิ้นปลา และแกงอย่างอื่นอีก 3 อย่าง โดยต้องให้แกงมีครบ 7 อย่าง
- น้ำบริสุทธิ์ 1 ขันg
- ทำไม้คันเบ็ด ลักษณะคล้ายไม้เรียวปลายผูกเชือก มีแหวนทองผูกปลายเชือก มีหัวพลอยหรือเพชรห้อยไว้
- เครื่องบูชาขวัญหมอขวัญ (บูชาครู) 1 พาน ประกอบด้วย ธูป เทียน ดอกไม้ และเงิน 12 บาท
- ปลาย่าง ขนาดพอประมาณ 3 ตัว วางบนจานขนมทั้ง 3 จานละ 1 ตัว
ช่วงเวลาที่เหมาะสำหรับโกนผมไฟ
คุณพ่อคุณแม่ควรรอให้ลูกมีอายุครบ 1 เดือนก่อน ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่าทารกแรกคลอดยังมีกะโหลกศีรษะที่บอบบางอยู่ รวมถึงคุณแม่เองเพิ่งคลอดลูกมายังต้องรอให้ร่างกายได้ฟื้นฟูเสียก่อน การเตรียมข้าวของที่ใช้สำหรับการทำพิธีอาจจะยังไม่ค่อยสะดวกนัก ดังนั้น ระยะเวลา 1 เดือนจึงเป็นเวลาที่เหมาะสมที่สุดสำหรับการโกนผมไฟ
ไม่เพียงเท่านั้น ในสมัยก่อนด้านการแพทย์ก็ยังไม่มีวิวัฒนาการที่ก้าวกระโดดและเจริญเท่าสมัยนี้ ดังนั้นก็มักที่จะรอให้ร่างกายทารกแข็งแรงขึ้นก่อน เพื่อลดความเสี่ยงที่ทารกจะเสียชีวิตลงได้ เมื่อผ่าน 1 เดือนมาแล้วก็แน่ใจได้แล้วลูกจะปลอดภัยแข็งแรงดี คุณพ่อคุณแม่จึงค่อยจัดพิธีทำขวัญให้กับลูกน้อย
ขั้นตอนการโกนผมไฟ
- ดูฤกษ์งามยามดีสำหรับการเข้าพิธีโกนผมไฟ โดยเลือกวันและเวลาที่เป็นฤกษ์ดี ฤกษ์มงคล ถูกโฉลกกับลูกน้อย
- นิมนต์พรสงฆ์มาเจริญพระพุทธมนต์
- พระสงฆ์ทำพิธีหลั่งน้ำมนต์ด้วยสังข์ที่ศีรษะของลูกน้อย และโกนผมเป็นปฐมฤกษ์
- ในระหว่างนี้เอง พระสงฆ์จะทำการสวดชยันโต ปีพาทย์บรรเลงเพลงอวยชัย
- เรียนเชิญผู้ใหญ่ที่เคารพรักและนับถือ รวมถึงญาติมิตรมาโกนผมไฟ
- ในขณะที่โกนผมไฟนั้น ก็จะมีการอวยพรทารกให้แข็งแรง อยู่เย็นเป็นสุข ไม่เจ็บไม่ไข้
โกนผมไฟ ไม่โกนได้ไหม?
การโกนผมไฟเป็นความเชื่อมาแต่โบร่ำโบราณ เชื่อว่า การโกนผมไฟ จะทำให้เด็กเป็นเด็กที่เลี้ยงง่าย ไม่ดื้อ และผมดกดำขึ้น ซึ่งต้องบอกก่อนค่ะว่า การโกนผมไฟนี้เป็นความเชื่อส่วนบุคคล หากใครสะดวกทำก็สามารถทำได้ตามกำลังที่มี ถ้าทำแล้วสบายใจก็ทำได้ค่ะ
หากครอบครัวไหนที่จะไปทำพิธีโกนผมไฟให้ลูก สิ่งที่คุณพ่อคุณแม่ควรคำนึงถึงอันดับแรก คือ สุขภาพลูก ความสะอาด และสุขอนามัยอื่นๆ ด้วยนะคะ เพราะลูกจะต้องไปเจอคนหมู่มาก เด็กทารกก็ยังมีภูมิคุ้มกันต่ำ เสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่าย
ลูกจะเลี้ยงยาก หากไม่โกนผมไฟจริงหรือ?
ถ้าว่ากันตามหลักการทางการแพทย์แล้ว การที่เด็กจะดื้อหรือเลี้ยงยากนั้น ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง เช่น สิ่งแวดล้อมรอบตัว ผู้เลี้ยงเด็ก การเห็นตัวอย่างจากพ่อแม่ ลูกไม่สบายตัว ลูกทานนมเพียงพอหรือไม่ และสุขภาพจิตของคุณแม่ขณะท้อง เป็นต้น
เรื่องของการโกนผมไฟเป็นพิธีที่ทำสืบต่อกันมาตั้งแต่โบร่ำโบราณ มาในยุคปัจจุบันก็ยังมีทำพิธีนี้กันอยู่ในบางครอบครัวแต่อาจไม่ได้เป็นพิธีที่ใหญ่นัก เพียงแค่ผู้ใหญ่ที่นับถือเท่านั้น